حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

در تمام مذاهب و ادیان الهی آمده است که حضرت آدم و حوا پس از آن که توسط شیطان فریب خوردند از بهشت رانده شده و به دنیای زمینی تبعید شدند . اما آیا تصور و توهم فریب خوردن حوا توسط شیطان و سپس فریب دادن حضرت آدم بوسیله حوا از کجا ناشی شده است ؟

در اینجا به اختصار نگاه ادیان ” اسلام – مسیحی و یهودی ” برای پاسخ به سوال فوق مورد بررسی قرار می گیرد :

● قرآن

از نظر قرآن کریم ، آدم و حوّا از کرامت و جایگاه یکسانی نزد خداوند برخوردار بوده بطوری که از هر دوی آنها به یک لحن سخن می گوید و همانطور که در ادامه آورده شده است ، هر دو را به طور یکسان در سرپیچی از حکم خداوند مقصّر می داند .

پس از خلقت همسر آدم ، خداوند به این دو می فرماید که در بهشت ساکن شوند و از میوه هر درختی که بخواهند میل نمایند .

آنجا که می فرماید :

” و قلنا یا آدم اسکن أنت و زوجک الجنّه فکلا من حیث شئتما ” ۱

” و گفتیم: « ای آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن ؛ و از ( نعمتهای ) آن ، از هر جا می خواهید ، گوارا بخورید . ”

ولی به یکی از درختان اشاره می کند و امر می نماید که به آن درخت نزدیک نشوند ، که نزدیکی به آن درخت موجب ظالم شدن آنان می گردد .

آنجا که حضرتش می فرماید :

” و لا تقربا هذه الشجره فتکونا من الظالمین .” ۲

” (اما) نزدیک این درخت نشوید ؛ که از ستمگران خواهید شد. ”

و نیز به آنان هشدار داده بود که شیطان دشمن آنان می باشد و مواظب باشند که آنان را از بهشت خارج نکند که به رنج و زحمت خواهند افتاد :

آنجا که می فرمایند :

” فقلنا یا آدم إنّ هذا عدوّ لک و لزوجک فلا یخرجنّکما من الجنّه فتشقی . ” ۳

” پس به آدم گفتیم : این ( شیطان ) دشمن تو و همسر توست ، مباد که با وسوسه هایش شما را از بهشت بیرون کند و باعث مشقت شما گردد . ”

اما در نهایت این شیطان بود که پیروز میدان وسوسه آدم و حوا بود ؛

آنجا که خداوند می فرمایند :

” فوسوس لهما الشیطان ” ۴

” سپس شیطان ( هر دو ) آنها را وسوسه کرد . ۵

و با این وسوسه هر دو را گمراه کرد .

آنجا که می فرماید :

” فَاَزَلَّهما الشیطان ” ۶

” پس شیطان موجب لغزش آنها از بهشت شد . ”

پس از آن بود که هر دو مورد توبیخ خداوند قرار گرفتند .

آنجا که می فرماید :

” و ناداهما ربّهما الم أنهکما عن تلکما الشجرة و اقل لکما انّ الشیطان عدو مبین “۷

” و پروردگارشان آن دو را ندا داد که : آیا شما را از آن درخت نهی نکردم و نگفتم که شیطان برای شما دشمن آشکاری است ؟! ”

و تبعا مجازات هر دوی آنها با بیرون رانده شدن از بهشت مساوی بود .

آنجا که می فرماید :

” فَاَخْرَجَهُما ممّا کانا فیه ” ۸

” و آن دو را از آنچه در آن بودند ( بهشت ) ، بیرون کرد .

البته آن دو بدرگاه حضرت ربوبی استغاثه کرده و توبه کردند .

آنجا که می فرماید :

” قالا ربّنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنکوننّ من الخاسرین ” ۹

” گفتند: پروردگارا ! ما به خویشتن ستم کردیم ! و اگر ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی ، از زیانکاران خواهیم بود !

و خداوند نیز توبه آنها را پذیرفت .

آنجا که می فرماید :

” فتاب علیه انّه هو التّواب الّرحیم ” ۱۰

” و خداوند توبه او را پذیرفت چرا که خداوند توبه پذیر و مهربان است. ”

پس نتیجه این می شود که از نظر قرآن شیطان هر دو ( آدم و حوا ) را مورد وسوسه و فریب قرار داده و هر دو در امر تخلف از امر الهی مقصرند ؛ و تبعا هیچکدام از آن دو بر دیگری سبقتی در این امر نداشته و باعث فریب دیگری نبوده است .

● تورات

در تورات زن و مار نقش اصلی سرپیچی از فرمان خداوند را متحمل هستند و به تبع زن ، آدم نیز داخل این بازی می شود و داستان از باغ عدن و نهی خداوند آغاز می شود .

در کتاب مقدس آمده :

” خداوند آدم را در باغ عدن گذاشت تا در آن کار کند و از آن نگهداری نماید ، و به او گفت : از همه میوه درختان باغ بخور ، بجز میوه درخت شناخت نیک و بد ، زیرا اگر از میوه آن بخوری ، مطمئن باش که خواهی مرد . ” ۱۱

” پس از خلقت آدم و همسرش ، مار که از همه حیوانات مکّارتر بود به زن گفت :

آیا خداوند گفته است از هیچ درخت این باغ نخورید؟ زن گفت :

ما اجازه داریم از میوه همه درختان این باغ بخوریم ، اما خداوند گفته که از میوه درختی که در میان این باغ است نخورید و آن را لمس نکنید ، مبادا بمیرید ، مار گفت :

حتما نخواهید مرد زیرا خداوند می داند روزی که از آن بخورید چشمان شما باز می شود و مانند خداوند میان نیک و بد را تشخیص خواهید داد .

زن دید که آن درخت برای خوراک ، نیکو و برای چشمها، هوس انگیز است و برای معرفت دار شدن ، پسندیده است . از میوه آن گرفت و خورد و به شوهرش هم داد ، چشمان هر دو گشوده شد ، دانستند که عریان اند . برگ های درخت انجیر را به هم دوخته ، وسیله سترعورت برای خویشتن ساختند .

” سپس مورد خطاب خداوند قرار می گیرند که چرا از آن درخت خوردند که آدم جواب داد :

این زن که یار من ساختی از آن میوه به من داد ، من هم خوردم . آن گاه خداوند از آن ( زن ) پرسید :

این چه کاری بود که کردی ؟ زن گفت:

مار مرا فریب داد ، آنگاه خداوند هر سه را مجازات می نماید . ” ۱۲

● انجیل

در انجیل نیز همانند تورات نقش اصلی فریب حضرت آدم را به حوا داده است که پس از فریب خوردن توسط شیطان ( در جلد مار ) اقدام به فریب آدم می کند .

” ( وقتی که خداوند آدم و حوا را آفرید ) به ایشان فرمود : بنگرید بدرستی که عطا می کنم شما را هر ثمری که بخورید از آن ، بجز سیب و گندم . پس فرمود : حذر کنید از از اینکه بخورید چیزی را از این ثمرها . زیرا شما ناپاک خواهید شد . در اینصورت نمی پسندم برای شما که در اینجا باقی باشید ؛ بلکه خواهم راند شما را و فرود می شود به شما بدبختی بزرگ . ” ۱۳

” شیطان با شنیدن سخنان فوق ، از مار که نگهبان بهشت بود خواست تا اجازه دهد وارد آنجا شود . پس بجا آورد مار آن وقت آن کار را . شیطان را نهاد به پهلوی حوا ، زیرا جفتش آدم به خواب بود . پس شیطان دگرگون شد برای آن زن به صورت فرشته ای خوشرویی و گفت او را :

چه جهت دارد که نمی خورید از این سیب و این گندم ؟ حوا جواب داد :

خدای به ما فرموده ، بدرستیکه اگر ما از آن بخوریم ناپاک می شویم و از آن روی ما را از بهشت خواهد راند . پس شیطان جواب داد :

او راست نگفته . پس واجب است بشناسی که ، خدای شریر و حسود است ……. لیکن هر گاه تو و شوهرت به پند من عمل کنید ، بدرستی که شما خواهید خورد از این ثمرها ، چنان که از غیر آنها می خورید . آنگاه فروتن نمانید برای دیگران . بلکه خیر و شر را خواهید شناخت مثل خدای ، و خواهید کرد آنچه را که می خواهید . ..

پس گرفت حوا آن وقت و خورد از این ثمرها . چون جفتش بیدار شد او را خبر داد به هر آنچه شیطان گفته بود . پس برداشت از آنها آنچه را که پیش کرد زن او برای او و خورد . ” ۱۴

” آن وقت هر دوشان دریافتند که ایشان برهنه اند . …. ناگاه جبروت خدای ظاهر شد و آدم را ندا در داد : …

ممکن نمی شود شما را پس از این در بهشت درنگ نمائید . آدم جواب داد :

ای پروردگار ! همانا آن زنی که به من عطا فرمودی از من طلب کرد که بخورم ؛ پس خوردم از آن . آن وقت خدای زن را فرمود :

چه جهت داشت که به جفت خود طعامی مانند این دادی ؟ حوا جواب داد :

بدرستی که شیطان مرا فریب داد ؛ پس خوردم . …. پس خدای به آدم فرمود :

باید زمین به عمل تو ملعون باشد ؛ زیرا تو گوش دادی به سخن زن خود و آن ثمر را خوردی . … آنگاه با حوا تکلم نموده فرمود :

توئی آنکه به شیطان گوش دادی . به جفت خود آن طعام را خوراندی ؛ پس درنگ خواهی کرد زیر تسلط مرد که با تو چون کنیز رفتار کند . ” ۱۵

● نتیجه

قرآن کریم عاری از داستان هایی است که در تورات و انجیل برای تحقیر زنان جعل گردیده اند ، و در آن کوچک ترین اشاره نشده که ارزش اوّلین زنی که خداوند خلق فرمود کمتر از اوّلین مرد بوده و یا این که زن از نظر احساسات و تمایلات آنچنان ضعیف بوده که ضمن افتادن در دام شیطان ، باعث فریب آدم نیز شده است .

همانطور که استاد مطهری می نویسد :

” اسلام از نظر فلسفی و از نظر تفسیر خلقت [نه تنها] نظر تحقیرآمیزی نسبت به زن نداشته ، [بلکه] قرآن با کمال صراحت در آیات متعددی می فرماید : « که زنان را از جنس مردان و از سرشتی نظیر سرشت مردان آفریده ام » “.۱۶

بنابراین :

▪ اعتقاد تورات و انجیل به آفرینش غیرمستقل زن ، و در کنار آن ، پذیرش اغوای آدم به وسیله حوا ، نگرش منفی نسبت به شخصیت زن به وجود آورده است ، به طوری که زنان در تورات و انجیل شخصیتی وابسته به مرد دارند و در مرتبه پایین تر از او قرار می گیرند . و تبعا از بسیاری از حقوق انسانی و مزایای اجتماعی نیز محروم اند .

▪ قرآن کریم با اعتقاد به آفرینش مستقل زن و رد اغوای آدم به وسیله حوا ، همواره زن را انسانی مستقل دانسته و بر هر گونه تصور نادرستی از شخصیت زن خط بطلان کشیده است . زن بنابر آیات قرآن کریم ، می تواند از تمام مزایای انسانی و اجتماعی همچون حق انتخاب آزادی عمل ، حق مالکیت و…برخوردار باشد .