حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

اسراف در گفتار پيشوايان اسلام شديداً نهي شده است، پيامبر اكرم (ص)‌مردم را از 3 چيز نهي كرده‌اند:

1- از قيل و قال؛

2- از پرسش زياد؛

3- از ضايع كردن ثروت؛

در اين حديث استفاده مي‌شود كه اسراف در سخن گفتن و سؤال كردن و در مورد اموال، از منطق اسلام به دور است. امام سجّاد در جمله‌اي از دعاي هشت صحيفه سجاديه مي‌فرمايند:

«خداوندا پناه مي‌بريم به تو از اسرافكاري.»

وقتي ما شيوه زندگي هر يك از پيشوايان بزرگ اسلام را در تاريخ مي‌بينيم در تمام شئون، آنها را ميانه‌رو مي‌بينيم كه از هر گونه اسراف و زياده‌روي در همة بعدها و جهات به دور بودند. در مسكن و در غذا… از هرگونه اسراف پرهيز مي‌كردند. همواره با مسرفان پيكار مي‌نمودند و پيروان خود را از اسراف و پيروي از مسرفان برحذر مي‌داشتند بايد درس زندگي بگيريم و سعي كنيم تا جايي كه در توان داريم آنها را سرلوحة خود قرار داده و سرمشق اوليه و ركن اساسي زندگي خويش به حساب آوريم.[1]

امام حسن عسكري مي‌فرمايند:

«بر تو باد به رعايت ميانه‌روي و اقتصاد و پرهيز از اسراف و زياده‌روي كه اسراف از رفتارهاي شيطاني است.»[2]

ائمه معصومين (عليهم السّلام) هميشه در زندگي كوتاهشان قناعت پيشه بودند ولي يك زندگي كاملاً خوب و راحتي داشتند، هر چند كه بعضي از امامان معصوم در وضعيت مالي خوبي به سر نمي‌بردند. نصيحت و پندشان به اصحاب و يارانشان هميشه اين بود كه اسراف نكنيد كه اسراف خود باعث فقر است. حتّي در بعضي مواقع آن را از گناهان كبيره به حساب مي‌آوردند. نصيحت و پندهاي امامان معصوم (عليهم السّلام) بي‌منظور نبوده، چرا كه اسراف باعث مي‌شود تمايلات معنوي و روحي انسان ضعيف ‌شود و هر چند اين تمايلات ضعيف‌تر شود، قدرت تمايلات مادي افزون مي‌گردد و همين امر باعث دوري انسان از خداوند مي‌شود.[3]

امام سجاد (ع) در دعاي مكارم اخلاق عرضه مي‌دارد:

«اللهُمَّ صَلِّ علي مُحمدٍ وآلِهِ و امْنَعني مِنَ السَّرفِ وَ حَصِّنْ رزقي مِنَ التَّلفِ»[4]

پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، و جلوگيري كن از اسراف‌كاري و نگهدار روزيم را از تلف شدن.

امام علي (ع) مي‌فرمايند:

«هر كس داراي ثروت است مواظب باشد كه به فساد نيفتند زيرا كه صرف مال در غير حقش تبذير و اسراف است.»[5]

همانطور كه در بحث ميانه‌روي و اقتصاد اشاره شده طبيبي مسيحي خدمت حضرت صادق (ع) رسيد عرض كرد: اي پسر رسول خدا (ص) آيا در كتاب پروردگار شما و سنت پيغمبرتان از طب چيزي ذكر شده؟[6] آري در كتاب خدا اين آيه است: «كُلُوا واشْرَبُوا و لا تُسْرِفُوا» و در سنّت پيغمبرمان حضرت رسول (ص) آمده كه: خودداري از غذا سرآمد و پيشترين داروست براي صحت زياده‌روي و اسراف در خوراك نيز مايه وسبب همه امراض است. مرد مسيحي از جا حركت كرده گفت: به خدا قسم كتاب خدا و سنّت پيامبر شما جايي براي طب مالينوس نگذاشته.[7]

از فرمودة اميرالمؤمنين علي (ع) متوجه مي‌شويم كه انفاق و بخشيدن مال كه در دين سفارش شده و امري پسنديده است و اگر به جاي خود نباشد و به فرد مستحق داده نشود نيز شامل حال اسراف مي‌شود. پس دقّت در اعمال لازمة كار يك مسلمان واقعي است.

يكي از توابع و آثار شوم جاه‌طلبي و رياست اين است كه اسراف و تبذير در تشكيلات و حومة رياستي اشخاص خودسر و طاغوتي زياد ديده مي‌شود و عجيب‌تر اينجاست كه از بيت‌المال مسلمين حاتم‌بخشي مي‌كنند و گاه براي عروسي خود سكّه‌ها و جواهرات فراواني به ديگران هديه مي‌دهند و اين را يك نوع بزرگ‌منشي و كرامت به حساب مي‌آورند.

در اينجا به ذكر يك نمونه مي‌پردازيم. ابن ياسر بغدادي مي‌گويد: يك وليمه در اسلام داده شده كه نظير آن نيامده و نخواهد آمد،‌يكي وليمه عروسي زبيده دختر جعفراز نواده‌هاي‌منصور‌دوانيقي براي هارون‌الرشيد.

در اين جشن ظرفهاي نقره را پر از طلا كرده بر سر مردم مي پاشيدند، ظرفهاي طلا را از نقره پر مي‌كردند و نثار مي‌نمودند، مخارج اين عروسي آنچه از اموال مهدي خليفه عباسي صرف شد غير از مخارجي كه خود هارو‌ن‌الرشيد نمود معادل 50 ميليون دينار گرديد.[8]