حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

امامان (عليهم السلام) بر اعمال مردم شاهدند. با توجه به مقدار عملشان بديهي است كه چنين شأني را نداشته باشند. آنان به گذشته و آينده، تا روز قيامت، دانايند و لازمة اين سخن آن است كه بر كردار مردم، دانا باشند.[1]

آيه شريفه فوق نيز بر اين مطلب دلالت مي كند: «قُلْ اعْمَلوا فَسيري الله عَمَلكم و رَسوله وَ الْمؤمنون. بگو عمل كنيد، خدا و پيامبرش و مؤمنان، اعمال شما را خواهند ديد.»[2]

در شأن نزول اين آيه، رواياتي نقل شده است، دال بر اينكه كردار مردم به پيامبر (ص) و امامان معصوم (عليهم السلام) عرضه مي شود. بنابراين ممكن است كه امامان (عليهم السلام)، با تكيه بر اين آگاهي در قيامت، عليه افرادي، شهادت دهند. و در كتاب خدا نيز به اين مطلب اشاره شده است:

«و كذلك جَعَلْناكُم اُمَةً وَسَطاً لِتكونا شهداء عَلَي النّاسِ و يكون الرَسول عَلَيكم شهيداً

آري، چنين است كه شما را بهترين امتها گردانيديم، تا بر مردمان گواه باشيد و پيامبر (ص) بر شما گواه باشد.»[3]

اما دلالت آيه، بر گواه بودن امامان (عليهم السلام) اين گونه است كه خطاب آيه به همة امت است. ولي از آن نظر كه بيشتر آنان، صلاحيت گواه بودن را ندارند ـ به جهت اينكه، غالباً، عادل نيستند، چه رسد به اينكه شايسته مقام اعتدال مطلق واقعي باشند، ـ بايد بعضي از خواص، مراد واقعي از كلمة «امت» باشد. و آنان، همان امامان معصوم (عليهم السلام) هستند، كساني كه هيچ گونه افراط يا تفريطي در زندگي نداشتند.[4]

خطاب به همة امت، به اعتبار بعض، امر شايعي است. قرآن كريم در موارد ديگر نيز چنين خطابي دارد. في المثل خداوند به بني اسرائيل خطاب مي كند: «… و جَعَلَكم ملوكاً. خداوند شما را صاحبان اختيار خويش (ملوك) گردانيد.»[5] و حال آنكه، سلطان و صاحب اختيار در هر عصر، يك نفر بيش نيست. به همين جهت گفته شده است: «اين صفات، به اعتبار بعض مي باشد و كسي كه مورد خطاب واقع شد همان بعض هستند.»

امام صادق (ع) و نيز امام باقر (ع)  فرمودند: «ما امت وَسَطيم. ما شاهدان خدايي، بر مخلوقات اوييم.»  امام علي (ع)  در اين رابطه فرمود: ما كساني هستيم كه خداوند، دربارة ما فرمود: «شما را بهترين امتها گردانيدم» و امام صادق (ع)  در تفسير اين آيه فرمود: «آيا به اعتقاد شما، شهادت كسي كه در دنيا، بر صاعي از خرما نمي تواند اقامه شهادت كند، مورد طلب خداوند قرار مي گيرد و در حضور همة امتهاي پيشين مورد پذيرش قرار مي گيرد؟! خير، خداوند چنين چيزي را از بندگانش نخواسته است.[6]

بنابراين، مقام رفيع شهادت، مخصوص امامان (عليهم السلام) است. مقتضاي اين مقام اين است كه بر كردار و نيات مردم، اشراف داشته باشند؛ به طوري كه با كار و نيت نيك، خوشحال و از كردار بد، محزون مي شوند. نصوص و روايات نيز بر اين مطلب، دلالت دارند.

علاوه بر دليلهاي فوق، آية شريفه دلالت دارد كه اين شاهدان، بين مردم، حضور دارند، چون شهادت، بدون حضور ممكن نيست. امام صادق (ع)  اين آيه را تلاوت فرمود كه: «فكيفَ اذا جئنا من كلّ امّة بشهيد و جئنابك علي هؤلاء شهيداً؛ چگونه خواهد بود آن روز، كه از هر امتي، گواهي بياوريم، و تو را بر اين امت به گواهي فرا خوانيم.»[7] سپس فرمود: اين آيه دربارة امت محمد (ص) نازل شده است. و در هر قرني، امامي از ما بر آنان گواه و ناظر است و محمد (ص) ناظر و شاهد بر ماست.[8]

نوشته : نوشته آزاده اقبال

آزاده اقبال