انطباق روزی و روزی خوار
مطالعه در آثار آفرینش با این نظم و ترتیب و تطبیق بسیار حیرت انگیزی که در عالم هست نشان می دهد که واقعاً و در متن خلقت بعضی موجودات برای بعضی دیگر بوجود آمده اند ، نوزاد و دستگاه شیرسازی و شیردهی مادر دو دستگاه مختلف و غیرمرتبطند . اما دقت در جهازات و نیازهای کودک و تجهیــزات خـارق العاده شیرسازی و شیردهی انطباق این دو با یکدیگر ، یعنی کمال تناسب میان شیر مادر و دستگاه هاضمه ی کودک می رساند که این دو در متن خلقت با یکدیگر مرتبطند . آن گاه دستگاه مفصل برای آماده ساختن شیـر ، و شیـر برای کودک بوجود آمده است . به هیچ وجه نمی توان احتمال داد که هدفی در بوجود آمدن پستان و ساخته شدن شیر نبوده ، بطور مسلم این شیر برای همین طفل بوجود آمده ؛ درواقع یک پیوستگی مخصوص بین اجزاء خلقت هست که آنها را به یکدیگر تطبیق می دهد .
یک وقت روزی وظیفه دارد که بسوی روزی خور برود . مثل اینکه باران موظف است که با مرکب ابر بسوی زمینهای خشک بدود . « وَ هُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتَّى إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً ثِقالاً سُقْناهُ لِبَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَنْزَلْنا بِهِ الْماءَ فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ کُلِّ الَّثمَراتِ کَذلِکَ نُخْرِجُ الْمَوْتى لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ : اوست که بادها را پیشاپیش رحمت خود (باران) مژده دهنده می فرستد تا آن گاه که آن بادها ابرهایی گرانبار را با خود بردارند ، آنها را به سوی سرزمین مرده و خشک براند و به این وسیله آب را بر زمین فرو آورده و هم با این وسیله انواع میوه ها را از زمین بیرون می آورد » .[1]
از دلایل انطباق روزی و روزی خوار این است که گیاهان از زمین روزی می خورند و تنها از مواد اولیه یعنی از آب و خاک و نور و هوا می توانند استفاده کنند و به همان اندازه وسایل استفاده و ارتزاق در اختیار آنها قرار داده شده و به همان اندازه ، هدایت شوند که می توانند خود را به روزی خود برسانند و به اندازه ی حاجتشان هم وسیله دارند تا هدایت شوند اما حیوانات طوری دیگر ساخته شده اند زیرا مواداولیه ی زمین که در همه جا هست برای آنها کافی نیست پس وسیله ی نقل مکان به آنها داده شده تا از نقطه ای به نقطه ی دیگر منتقل شوند در نتیجه دستگاه خلقت بر اثر هدایت تکوینی آنها را تقویت کرده و به آنها حواس و میلها و خواهشها داده تا به رهبری حواس و به تحریک خواهشهــا و میل های نفسانی از جــایی به جای دیگر منتقل شوند و مواد ثانویه را که در همه جا نیست بدست آورند و چون حیوانات مانند گیاهان در برابر سرما و گرما مقاومت ندارند ، احتیاج به مسکن و آشیانه دارند بنابراین به تناسب این احتیاجات به آنها حس بینایی ، شنوایی ، چشایی و بساوایی داده شده است .[2]
مخصوصاً بعضی از حشرات مانند مورچه که از لحاظ فعالیتهای غریزی بسیار فوق العاده اند، علی u در مورد مورچه می فرماید : ( در کار این مورچه دقت کنید و ببینید با این جثه ی کوچک و اندام نازک که نزدیک است به چشم دیده نشود و فکر دوراندیش به او نرسد چگونه در روی زمین در جنبش است و چگــونه به روزی خــود عشق می ورزد و دانه ها را به لانه ی خود منتقل می کند و در آنجا با کمال مهارت و استادی نگهداری می کند ، در اوقات گرما برای هنگام سرما ، و در زمان ورود برای زمان خروج آذوقه ذخیره می کند .
اما انسان موجودی عالی تر است و آنچه برای زندگی حیوانات کافی است برای او کافی نیست مسئله ی تحصیل روزی او شکل و وضع دیگری دارد فاصله ی بین روزی و روزی خور در اینجا زیادتر است ، به همین دلیل خداوند وسایل زیادتری در اختیار او قرار داده ، هدایت تکوینی از راه عقل و هدایت تشریعی طریقه ی استفاده از روزی را در وجودش تقویت کرده ، به او عقل و علم و فکر و اراده داده شده وحی و نبوت به کمک او آمده و برایش وظیفه و تکلیف مقرر کرده ، همه ی اینها از شئون رزاقیت خداوند است . پس اینکه گفته شد « هر آنکس که دندان دهد نان دهد .» به این معنی نیست که دندان داشتن کافی است که نان پخته و آماده بر سر سفره انسان سبز شود ، بلکه به این معنی که در دستگاه خلقت بین نان و دندان رابطه است ، اگر نان نبود دندان نبود و اگر دندان و صاحب دندان نبود نان نبود ، بین روزی و روزی خور و وسایل تحصیل روزی و وسایل خوردن و هضم و جذب روزی و وسایل هدایت و راهنمایی به سوی روزی در متن خلقت ارتباط است . آنکس که انسان را در طبیعت آفریده و به او دندان داده ، اصطلاح (نان) یعنی مواد قابل استفاده را هم آفریده، فکر و اندیشه و نیروی عقل و تحصیل و حس انجام وظیفه را هم آفریده است . پس لازمه ی اینکه خدا هم نان داده و هم دندان ، لازمه ی رزاقیت خدا این نیست که کار و کوشش و فعالیت و عمل و کسب و کار لازم نیست به کار انداختن اندیشه برای پیدا کردن راه بهتر تحصیل روزی لازم نیست، دفاع از حقوق لازم نیست ، زیرا نان و دندان و نیروی کسب و کار و قوه ی فکری و دماغی فرد و وظیفه و تکلیف عقلی و دینی برای تحصیل روزی هستند و همه جز یک دستگاهند . همه ی اینها تواماً مظهر رزاقیت خداوندند.[3]
پس لازم است بعد از آنکه رابطه ی روزی و روزی خور مشخص شد که چه وسایلی برای رسیدن روزی به روزی خور آفریده شده و تکلیفی هم برای تحصیل روزی متوجه فردفرد انسانهاست، کوشش شود که بهترین و سالم ترین راه برای رسیدن به روزی را شناخته و قوای خود را در آن راه بکار انداخته و به خداوند که خالق این راه است توکل شود ان شاء ا… .
[1]- سوره اعراف ، آیه57
[2]- مرتضی مطهری ، بیست گفتار ،ص 132-131
[3]- مرتضی مطهری ، بیست گفتار ، ص 137-136