حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

در بسیاری از آیات قرآن استغفار و توبه با هم آمده ، مانند سوره ی هود که می فرماید :

«وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ[1] : واينکه از پروردگارتان آمرزش بخواهيد،سپس به درگاه اوتوبه کنيد . »و عموم علمای اخلاق و دانشمندان اسلامی مبحث توبه و استغفار را در کتب خود یک جا مورد بحث قرار داده اند و در دعاها نیز استغفار و توبه با هم آمده است .

اینک این سؤال مطرح است ، که آیا فرقی میان توبه و استغفار است یا خیر ؟

 در جواب این سؤال بزرگان دونظر را طرح کرده اند :

۱- گروهی معتقدند که فرقی میان توبه و استغفار نیست برای آنکه استغفار و توبه یکی است و توبه تأکید استغفار است .

۲- ولی گروهی دیگر میان آن دو ( توبه و استغفار ) فرق گذارده اند ، به آن جهت که استغفار مقدم بر توبه است و تقدم استغفار بر توبه به این معناست که انسان باید خود را از گناهان پاک سازد و سپس خود را با اوصاف الهی بیاراید .

درواقع استغفار ، توقف در مسیر گناه و شستشوی خویشتن است و درخواست پوشاندن و بخشـش گنـاه از خداوند با گفتار و رفتار می باشد و توبه بازگشت به سوی اوست که وجودی است بی انتها .

استغفار به معنای شستشو است و توبه به معنای کسب کمالات است .

مانند شخص آلوده که باید اول لباس چرکین خود را از تن بیرون بیاورد و خود را شستشو بدهد و بعد لباس پاکیزه به تن کند . یا باید ابتدا جاروب کند ، سپس زمین را فرش کند .[2]

استغفار، طلب کردن مغفرت از خدای آمرزنده است ولی توبه عبارت از پشیمانی است ، البته با تصمیم بر ترک گناه و برگشت نکردن به آن . [3]

تـوبه مخصوص گناه است ولی استغفار عام است و به معنای طلب پوشش و برطرف ساختن چاله های زندگی است که یک مصداقش گناه است . و لـذا استغفار کلید حـل بسیـاری از مشکلات است .

قال رسول الله (صل الله علیه و آله) : « من اکثر الاستغفار جعل الله له من کل همٍّ فرجاً و من کل ضیقٍ مخرجاً و یرزقه من حیث لایحتصب[4] »

پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) می فرمایند : هرکس بسیار استغفار نماید خداوند تمام راه های بسته شده زندگی را برایـش بـاز نمـوده و از تمام گرفتاری ها او را نجات داده و از جایی که گمان ندارد روزی او را می رساند .

و اینکه توبه را خود شخص باید انجام دهد ، ولی در استغفار دیگران نیز می تواند برای او استغفار نمایند[5] : چنانکه در روایتی آمده :

قـال ابوعبدالله(علیه السلام) : « طالب العلم یستغفر له کل شیء حتی الحیتان فی البحار والطیر فی جوّالسماء »[6]

حضرت صادق(علیه السلام) می فرمایند : برای طلب کننده ی علم ، تمام اشیا حتی ماهیان دریا و پرندگان آسمان استغفار می کنند.

نوشته : مینا کلانتری