تکریم زن در جایگاه مادری
از تجلیات والا و ارزشمند زن، مقام و جایگاه مادری اوست. در آيات کریمه قرآن نزدیک به ده آیه احترام به مادر و احسان به او را مطرح کرده است که نیمی از آنها بعد از مسئله توحید، به نیکی به والدین سفارش می کند و این همه نمایان گر اهمیت فوق العاده موضوع از دیدگاه قرآن است،خداوند می فرماید:
«وَقَضىرَبُّكَأَلاَّتَعْبُدُواإِلاَّإِيَّاهُوَبِالْوالِدَيْنِإِحْساناًإِمَّايَبْلُغَنَّعِنْدَكَالْكِبَرَأَحَدُهُماأَوْكِلاهُمافَلاتَقُلْلَهُماأُفٍّوَلاتَنْهَرْهُماوَقُلْلَهُماقَوْلاًكَريماً» «و پروردگارت فرمان داده؛ جز او را نپرستید؛و به پدر و مادر نیکی کنید. هر گاه یک از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسیدند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار؛ و بر آنها فریاد مزن؛ و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو.»[1] معلوم می شود احسان به پدر و مادر، بعد از مسئله توحید از مهم ترین واجبات است؛ هم چنان که عقوق بعد از شرک ورزیدن به خدا از مهم ترین گناهان کبیره است و به همین جهت این مسئله را بعد ازتوحید و قبل از سایر احکام بر شمرده و این نکته را در موارد متعددی به همین ترتیب به کار بسته است.[2]آیه شریفه بر وجوب احترام به پدر و مادر، رعایت کامل در معاشرت و سخن گفتن با ایشان، در همه حال تصریح می کند.گفتنی است این احترم و احسان در صورتی که پدر و مادر به عنوانوظیفه با امانت های الهی (فرزندان) به نحو شایسته رفتار نمایند، به مراتب مورد تأکید و سفارش بیشتری است. در ادامه خداوند سفارش می کند:«وَاخْفِضْلَهُماجَناحَالذُّلِّمِنَالرَّحْمَهوَقُلْرَبِّارْحَمْهُماكَمارَبَّيانيصَغيراً[3]»« و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف، در برابر آنان فرود آر؛ و بگو: پروردگارا همان گونه که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده.» به این ترتیب خداوند به تواضع در برابر والدین و تکریم آنان توصیه فرموده و به انسان یادآوری کرده است که موقع تکریم والدین، به کودکی خود و چگونگی برخورد آنان با خود بیاندیش و از خدا برایشان تقاضای رحمت کن.
>
انسان باید در معاشرت و گفت و گو با پدر و مادر به گونه ای باشد که آنها تواضع و خضوع او را احساس کنند و بفهمند که او خود را در برابر ایشان خوار می سازد و به آنان مهر می ورزد[4]. رحمت وفداکاری های پدر و مادر را بیشتر باید در نظر داشت و به گونه ای شایسته از آنها سپاس گذاری نمود. با این همه تجلیل های مشترک،باز وقتی می خواهد از زحمات پدر و مادر یاد کند از زحمت ها ی مادر سخن می گوید و بر آن تأکید می کند، در آیاتی از قرآن، پس از طرح احسان به والدين رحمت ها و و رنج های مادر را یادآور می شود و به نوعی از مادر تجلیل و ستایش می‌کند:
« وَوَصَّيْنَاالْإِنْسانَبِوالِدَيْهِحَمَلَتْهُأُمُّهُوَهْناًعَلىوَهْنٍوَفِصالُهُفيعامَيْنِأَنِاشْكُرْليوَلِوالِدَيْكَإِلَيَّالْمَصيرُ[5]» «و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل کرد و به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه ای را متحمل می شد. و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد؛ (آری به او توصیه کردم) که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور که بازگشت (همه شما) به سوی من است.» در این آیه خداوند شکر والدین را بر فرزند واجب می‌نماید و به گوشه ای از سختی ها و اذیت هایی که مادر در حمل فرزند و تربیت او تحمل می‌کند اشاره دارد، تا شنونده را به شکر پدر و مادر (به خصوص مادر) بر انگیزد[6].
="font-size: 14pt; font-family: 'B Nazanin';" lang="FA"> قرآن کریم می فرماید: «وَ وَصَّینا الانسانَ بِوَالدَیهِ إِحساناً حَملَتهُ اُمُّهُ کُرهاً وَ وَ وَضَعَتْهُ کُرهاً وَ حَمْلُهٌ وَ فِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهراً حَتَّی اِذا بَلَغَ أٌشُدَّهُ …[7]» «ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند. مادرش او را با ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد؛ و دوران حمل و از شیرباز گرفتنش سی ماه است؛ تا زمانی که به کمال قدرت و رشد برسد…» پس نقش مادری زن، نقشی است که هم سازنده روح کودک و در نهایت سازنده اجتماع می باشد ونباید این نقش در مقابل سایر نقش های اجتماعی دیگر کم رنگ شود.[8]
پيرامون احترام و نیکی به مادر در روايات سفارش مضاعف شده است. از ابی عبداله (علیه السلام) روایت شده که فرمود: «مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت:«یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) به چه کسی نیکی کنم؟» فرمود:« به مادرت،» گفت:«پس از او به چه کسی نیکی کنم؟» فرمود:« به مادرت،» گفت:« پس از او به چه کسی نیکی کنم؟» فرمود:« به مادرت،» گفت:« پس از او به چه کسی؟» فرمود:« به پدرت.[9]» در تعالیم اسلامی آنگاه که از حقوق والدین سخن به میان می آید مادر از جایگاه برتری برخوردار است. رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «اذا کنتَ فی صلاهِ التَطوّع فإن دَعَاکَ وَالدُکَ فَلا تقطَعها وَ ان وَعَتکَ والدُّتکَ فاقطعها؛ اگر در نماز نافله هستی و پدرت تو را صدا کرد نماز را بر هم نزن؛ اما اگر مادرت تو را صدا زد آن را بر هم بزن.[10]»[11]
[8]ـ فتحيه فتاحي زاده،
DefSemiHidden="true” DefQFormat="false” DefPriority="99″
LatentStyleCount="267″>
UnhideWhenUsed="false” QFormat="true” Name="heading 1″/>
زن در تاریخ و اندیشه ی اسلامی ، ص 129(به نقل روح اله خمینی، صیحفه نور، ج 6:ص156)
