جایگاه امر و نهی از دیدگاه اسلام
اسلام دارای اصول اعتقادی وعملی است که مهمترین اصل اعتقادی آن توحید و مهمترین اصل عملی آن امر به معروف ونهی از منکر است. زیرا با عمل به چنین فریضه ایی است که سایر احکام الهی احیاء و اجرا می گردد. زشتیها از چهره ی جامعه وزندگی مسلمانان زدوده می شود وحضور ضروری صالحان در جامعه تثبیت می گردد.
امیر المومنان حضرت علی(علیه السلام) فرمودند:
«تمام اعمال خیر وحتّی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف ونهی از منکر چون قطره ای در برابر دریای پهناورند.»[1]
تشبیه امر به معروف ونهی از منکر و سایر اعمال خیر به دریا وقطره که سمبل ونمونه ی بزرگی وکوچکی هستند، عظمت بیشتر این فریضه را آشکار می کند. جالب توجه است که جهاد در راه خداوند نیز همانند قطره ای در برابر دریای پهناور امر به نیکیها و نهی از بدیها و زشتیهاست .
هر امربه معروفی کار خیر است، اما هر کار خیری امر ونهی دینی نیست و از این رو طرح جایگزینی اشاعه ی معروف ودعوت به خیر و تأسیس نهادهای علمی واجتماعی دینی به جای امربه معروف ونهی ازمنکر یک خطای بزرگ است. هر کدام از این امور جای خود دارد. هیچ کار خیری امر ونهی دینی نمی شود وجایگاه و آثار آن را ندارد.[2]
در جامعه ی اسلامی [از صدر اسلام] پیامبرگرامی اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) و یاران و اصحاب ایشان و نیز پیشوایان معصوم(علیهم السلام) از امربه معروف ونهی ازمنکر، در جهت
پاسداری از اصول مکتب، به مثابه ی موثرترین ابزار و نیز یک تکلیف الهی بهره گرفته اند. مسلمانان آن را وظیفه ی الهی خود دانسته وبه اجرای این فریضه ی بزرگ پایبند بوده و اهمّیت خاصی برای آن قائل بوده اند.
این کار به صورت جریان عمومی و بدون تشکیلات وضوابط انجام می گرفت. تا اینکه در قرن سوم وچهارم هجری ،تشکیلات ویژه ای که عهده دار امر به معروف ونهی از منکر بود، تأسیس گردید که( دائره ی حسبه ) نامیده شد. [3]
تاریخ دقیقی از آغاز این تشکیلات در دست نیست. استاد شهید آیت الله مطهری در این زمینه اظهار داشته اند :
در حدود هزار سال پیش، تقریباً در جامعه ی اسلامی و حکومت اسلامی دائره وتشکیلاتی به وجود آمد که در تاریح، آن را دائره (دائره ی حِسبه) یا احتساب نامیدند. من تاریخ دقیق پیدایش آن را نمی دانم، که از چه زمانی پیدا شد، وبه این نام، نامیده شده، ولی قدر مسلم آن است وشواهد تاریخی دلالت می کند که در قرن سوم یا چهارم هجری بوده است. این دائره، به عنوان امر به معروف ونهی از منکر درست شده وچهره ی دینی داشته و از شئون حکومت بوده است.[4]
2- مرتضی ، مطهری ، ده گفتار ، ص70
DefSemiHidden="true” DefQFormat="false” DefPriority="99″
LatentStyleCount="267″>
نوشته: زهرا حیدریان