حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

توجّه به عظمت خداوند و كثرت نعمت‌هايي كه حتي شمارش آن براي انسان ممكن نيست و در عين حال توجّه به ضعف و حقارت انسان، بهترين ملاكي است كه مي‌تواند ، قبح و زشتي و سنگيني گناه را براي ما آشكار سازد؛ چرا كه انسان گناهكار به صرف تحريك موقت غريزه‌اي از غرايز ، در مقابل عظمت خدا ايستاده و به تجرّي مي‌پردازد، در حالي كه در منطق انسان آگاه، بايد بهره‌برداري از غرايز به رهبري عقل و ايمان صورت گيرد و هر كجا عقل و ايمان غريزه را ممنوع شناخت، بايد اجتناب نمود تا به صورت گناه و معصيت در نيايد و هر كجا مجاز و آزاد دانست، بايد استفاده كرد.[1]

از بنده‌ي خدا كه در نعمت‌هاي خداوند غرق است، انتظار سرپيچي و طغيان نمي‌رود، زيرا عبد است و عبد بايد، كاملاً در اختيار مولا و آقاي خود باشد و حق تخلّف و نافرماني ندارد، مگر از راه عبوديت بيرون آيدكه ديگر كارش بسيار مشكل مي‌شود.[2]

الف)قباحت گناه از منظر قرآن

براي درك قباحت گناه، توجّه به استعمال واژه‌هاي قرآني گناه، كفايت مي‌كند مانند سيّئه كه به معناي كار قبيح و زشت است و موجب اندوه و نكبت مي‌گردد؛ «بَلى‏ مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ»[3]

و يا واژه‌ي جرم، آنجا كه مي‌فرمايد: «إِنَّهُ مَن يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيى»[4]

همان‌طور كه گذشت، جرم علمي است كه انسان را از حقيقت ، سعادت، تكامل و هدف جدا مي‌سازد.[5]

ب) قباحت گناه از منظر روايات

يكي از ره آوردهاي ائمّه‌ي معصومين (ع) ، اين است كه گناه ، سم است و تدريجاً انسان را مسموم مي‌كند . پس از آن، از انسان مسموم هيچ‌كاري ساخته نيست و قدرت دفاع ندارد. اگر بدن مسموم شود. روح بدن را ترك مي‌كند و در نتيجه بدن مي‌پوسد و روح مي‌ماند. رنج بدن محدود به مدتي است كه بدن مسموم، رنجور است ولي اگر روح مسموم شد، حدي براي رنج آن نيست ، زيرا روح، ابدي و تأثير سم برآن نيز ابدي است. از اين رو ائمه‌ي معصومين (ع) سعي كردند، مردم را از خوردن سم برهانند و نفوس را مهذب كنند.[6]

پيشوايان ديني تلاش كردند جهل انسان را در همه‌ي زمينه‌ها- كه منجر به گناه مي‌شود  برطرف سازند ؛ از اين رو، هم زشتي نافرماني را گوشزد نموده‌اند و هم پيامدهاي بد و آثار سوء گناه را متذكر شده‌اند و نيز انسان را ، از مجازات و كيفر كردارش آگاه ساخته‌اند.[7]

مراجعه به احاديث هم، به خوبي مي‌تواند بيان‌گر زشتي و قباحت گناه باشد كه در ادامه و براي بيان پستي و رذالت گناه و گناهكار، نمونه احاديثي از ائمه‌ي معصومين (ع) ذكر مي‌شود.

حضرت علي (ع) مي‌فرمايند: «لا تُبْدينَ عَنْ واضِحَة وَقَدْ عَمِلْتَ الْاَعْمالَ الفاضِحَة وَ لاتَاْمَنَ الْبَياتَ وَ قَدْ عَمِلْتَ السَّيِئاتِ» [8]

ترجمه: « تو كه اعمال رسوا كننده  مرتكب شده ‌اي، خنده‌ي دندان نمامكن و در صورتي كه مرتكب كردارهاي زشت مي‌شوي، از بلاي شب گير و ناگهاني ايمن مباش»

امام صادق (ع) نيز مي‌فرمايند:«إِذَا أَذْنَبَ الرَّجُلُ خَرَجَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةٌ سَوْدَاءُ فَإِنْ تَابَ انْمَحَتْ وَ إِنْ زَادَ زَادَتْ حَتَّى تَغْلِبَ عَلَى قَلْبِهِ فَلَا يُفْلِحُ بَعْدَهَا أَبَداً »[9]

ترجمه:« هرگاه فرد گناهي كند، در دلش نقطه‌ي سياهي برآيد پس اگز توبه كند، محو شود و اگر برگناه بيفزايد، آن سياهي افزايش يابد تا بردلش غالب شود، پس هرگز رستگار نشود.»

توجّه به اين احاديث، انسان را بازشتي و قباحت  گناه آشنا نموده و آگاهي او از پيامد و اثرات گناه را بالا مي‌برد كه خود مي‌تواند براي پيشگيري و درمان گناه، زمينه‌ي مناسبي پديد آورد.

( نوشته: ريحانه ترابي)