حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

تقیه از دیدگاه آیات و روایات    

استاد راهنما: سرکار خانم سعیده جلالی

استاد داور: سرکار  خانم عسگری

پژوهشگر:  منصوره احمدی

 تقیه به معنای پرهیز کردن و خودداری کردن و در شرع به معنای خودداری از اظهار مذهب خویش است و در مواردی که ضرر مالی یا جانی یا عِرضی متوجه شخص باشد .

تقیه دارای اهدافی است که عبارتند از : جلوگیری از هدررفتن نیروی انسانی ، ایجاد اتحاد در مواردی که نیاز شدید به وحدت احساس می شود و نهایتا جلوگیری از خطر احتمالی نسبت به دیگران. بر این اساس هدف از تقیه حفاظت خود از ضرر دیگری به وسیله موافقت ظاهری با او در گفتار یا عملی است که مخالف حق باشد بنابراین می توان گفت که تقیه یک مساله صرفاً مذهبی و اعتقادی نیست بلکه امری است عقلانی ، به عبارت بهتر در مواردی خاص از زندگی بشر ، استتار عقلا لازم است ، به همین خاطر است که شرع هم بدان حکم می کند .

توضیح و تشریع تقیه به عنوان یک اصل عقلایی مورد استفاده بشر که شرع مقدس اسلام بـه خاطـر وجـود موانع و مشکلات فراوان بر سر راه خود برای دعوت به سوی یگانه پرستی و پیشبرد احکام بر آن صحه گذاشته از ضرورت تقیه    است . همچنین با توجه به اینکه مذهب شیعه اثنی عشری به دلیل اینکه خود را عامل و متمسک به آن قرار داده ، همواره از سوی مخالفان خود مورد طعن و نکوهش قرار می گیرد . از این رو جهت دفاع از مذهب حق خود و برای نیل به هدف ، با استفاده از ادله قرآن و روایات به اثبات حقانیت تشیع در ارتباط با موضوع تشیع پرداخته می شود .

مباحث تحقیق در چهار فصل تنظیم شده است  .

در این تحقیق بیشتر از منابع دست اول و کتب روایی استفاده شده که به اعتبار موضوع تاریخی و اخلاقی و به اعتبار ماهیت و روش توصیفی و کتابخانه ای می باشد .

از جمله کسانی که به طور گسترده به موضوع تقیه پرداخته اند مرحوم حر عاملی در کتاب وسایل الشیعه و آقای محمد علی معلم در کتاب تقیه فی فقه اهل بیت (علیهم السلام ) می باشند . مقالاتی نیز در این زمینه گردآوری شده که می توان بـه مقـاله ی آقای فاضـل هرندی تحت عنوان تقیه ی سیاسی اشاره نمود .

« نتیجه ی تحقیق اینکه یکی از موضوعاتی که در اسلام مطرح شده و عقل نیز بر لزوم آن ، صحّه می گذارد تقیه است ؛ موضوعی که انسان قطعاً با ملاحظه تمام جوانب مصلحتی آن به ضرورتش پی می برد ، ولی متأسفانه برخی به جهت عدم درک صحیح از مفهوم آن یا ضرورت اجتماعی اش ، یا به جهت خصومت های مذهبی ، معتقدان آن را مورد  انواع اتهام ها و ناسزاها قرار داده اند . اینک برآنیم موضوع تقیه را از کتاب و سنت بررسی کنیم و نقش آن را بر انسجام جامعه اسلامی به اثبات برسانیم سپس به طرح مهمترین اشکالات برخی از دانشمندان گذشته و معاصر اهل سنت در مورد تقیه و پاسخ به آن ها بپردازیم . »

بنابراین آنان که تقیه رل خاص شیعه یا هر مذهب دیگری می دانند ، باوری جاهلانه دارند . زیرا اگر با دیده بصیرت و خرد به اهداف تقیه نگاه شود معلوم می شود که تقیه نه تنها مورد تأئید قرآن بلکه امری است عقلانی که علم و فلسفه ی زندگی نیز آن را توصیه می کند ، و با غریزه ی فطری بشر نیز سازگار است .

چون اساس تقیه علم و راهنمای آن عقل است پس می توان گفت : تقیه از اموری است که بر عقل مبتنی است و دفاع از خویشتن و حفظ جان خود در بسیاری از موارد بر هر انسان واجب است و در همین رابطه برای حفظ انسان از آسیب و گزند احتمالی تقیه بهترین راه می باشد ،  همچنین حفظ جان و آبرو و شرف انسانی در بعضی موارد در گرو عمل به تقیه است .