حوزه خدیجه کبری ( سلام الله عليها ) اصفهان

شفاعت شونده همانند شفاعت كننده داراي شرايط و حدودي است .

1ـ اولين شرط شفاعت شونده بلكه مهمترين و اساسي ترين شرط شفاعت , مسألة اعتقاد به وحدانيت خداوند متعال است و بنابر اين شرك و بت پرستي مانع از شفاعت مي گردد . يعني اولياء خدا مشركين را شفاعت نمي كنند . همانطوري كه در روايتي از امام حسن مجتبي عليه السلام         مي خوانيم كه : رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و اله و سلم در ضمن پاسخ آن دسته از يهوديان كه مسائلي را از آن حضرت پرسيده بودند فرمود : «شفاعت من براي كساني است كه گناهان كبيره انجام داده اند غير از شرك و ستم .»1

2ـ ظالم نباشد : از حديث فوق شرط ديگري نيز استفاده مي شود و آن اينست كه شفاعت شونده به ديگران ظلم و ستم روا نداشته باشد . چون حضرت فرمودند : شفاعت من شامل اهل ظلم و ستم نمي گردد . منظور از اين روايت با توجه به روايات ديگر اين است كه شفاعت رسول خدا يا اولياء خدا عليهم السلام شامل كساني است كه به نفس خويش ستم نموده اند ولي شفاعت آنها شامل كساني كه به ديگران ظلم و ستم نموده اند , نمي شود مگر اينكه مظلوم از حق خويش بگذرد و ظالم را عفو نمايد . لذا از اميرالمؤمنين عليه السلام مي خوانيم : › آگاه باشيد كه ظلم و ستم سه گونه است : 1ـ ظلمي كه بخشوده نخواهد شد و آن شرك به خداست . 2ـ ظلمي كه قابل عفو و گذشت است و آن ظلم به خويش است . 3ـ ظلمي كه رهايي ندارد و آن ظلم بندگان نسبت به ديگران است .»2 بنابر اين ظلم به ديگران مانع از شفاعت مي گردد .

در نتيجه شفاعت شامل ظالمين نمي گردد . خصوصاً ظالميني كه به فرزندان رسول خدا صلي الله عليه و آله آزار رسانده باشند . چنانكه در ادامة حديثي كه از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نقل شد آمده : « . . . به خدا سوگند براي افرادي كه ذريه و فرزندانم را آزار كرده باشند , شفاعت        نمي كنم .» و معلوم است كه اگر رسول خدا صلي الله عليه و آله قسم ياد مي كند كه آزار كنندگان به فرزندانش را شفاعت نمي كند از جهت مسألة شخص و يا غرض شخصي نيست  زيرا رسول گرامي اسلام سخني نمي گويد مگر مورد رضاي خدا باشد . « ما ينطق عن الهوي »3پس اگر رسول خدا صلي الله عليه و آله آزار دهندگان به ذريه اش را شفاعت نمي كند براي اين است كه آنها استحقاق شفاعت را ندارند و به عبارت  ديگر جايي براي شفاعت باقي نگذارده اند .4

3ـ شيعة علي عليه السلام باشد : سومين شرط شفاعت شونده و بلكه به نوبة خود از شرايط مهم و اساسي مسألة شيعه بودن شفاعت شونده است . همانطوري كه امام صادق عليه السلام در تفسير آية    « لا يملكون ا لشفاعه الا من اتخذ عند الرمن عهدا . »5 فرمودند : « لا يشفع و لا يشفع لهم و لا يشفعون الا من أذن بولايه اميرالمؤمنين و الائمه بعده فهو العهد عند الله . . .  : كسي شفاعت نمي كند و شفاعت نمي شود و از كسي شفاعت قبول نمي گردد مگر آنكه ولايت امير المؤمنين و فرزندان معصوم او را دارا باشد و آن عهد نزد پروردگار است .»

و همانطور كه امام رضا عليه السلام در تفسير آية « لا يشفعون الا لمن ارتضي .»6 فرمودند : « لا يشفعون الا لمن ارتضي دينه : آنها به جز براي كساني كه دين آنان مورد پسند و رضايت خداوند باشد شفاعت نمي كنند .»7

منظور از دين خدا با توجه به آية « اليوم اكملت لكم دينكم »8 همان اسلام توأم با ولايت و محبت علي عليه السلام و فرزندان معصومشان مي باشد . زيرا اين آية شريفه درشأن و بزرگي علي عليه السلام نازل گرديده است .

از اينجا معلوم گرديد كه شفاعت مختص به پيروان و دوستداران علي عليه السلام است و شاهد بر اين مطلب روايتي است از امام صادق عليه السلام كه فرمودند : « نمجد ربنا و فعلي ربنا و نبينا و نشفع لشيعتنا فلا يرد ربنا : روز قيامت پروردگار خويش را تمجيد مي كنيم و بر پيامبر آن درود        مي فرستيم و براي شيعيان خود شفاعت مي كنيم و خداي منان شفاعت ما را مي پذيرد . 9»

بنابر اين شفاعت مخصوص شيعيان است و شامل غير شيعه نمي گردد . خصوصاً در صورتي كه ناصبي* باشد .

لذا از امام صادق عليه السلام مي خوانيم : مؤمن براي دوست خويش شفاعت مي كند مگر اينكه دوست او دشمن اهل بيت باشد و اگر تمام پيامبران مرسل و فرشتگان مقرب خداوندي براي شخص ناصبي و دشمن خاندان رسالت شفاعت كنند , شفاعت آنها پذيرفته نمي شود .10»

4 ـ اعتقاد به شفاعت : چهارمين شرط شفاعت شونده اين است كه شفاعت شونده اعتقاد قلبي به شفاعت داشته باشد و در غير اين صورت مشمول شفاعت قرار نمي گيرد . همانطور كه رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمودند : هر كس به شفاعت من اعتقاد قلبي نداشته باشد , شفاعت من به او      نمي رسد .

5 ـ نماز را بزرگ بشمارد : پنجمين شرط شفاعت شونده اين است كه نماز خود را بزرگ بشمارد و هر كاري را فداي نماز كند چون « ان قبلت , قبلت سواه » اگر نماز مورد قبول خداوند قرار بگيرد , بقية اعمال قبول مي گردد . همانطوريكه ابي بصير از امام كاظم عليه السلام روايت مي كند كه پدرم امام صادق عليه السلام در وقت وفاتش فرمود : « يا بني لا ينال شفاعتنا من استخف بالصلوه .11» و معلوم است وقتي اهل بيت معصومين عليهم السلام از چنين كساني شفاعت نكنند , جايي براي شفاعت ديگران باقي نمي ماند .

6 ـ خيانت كار نباشد : ششمين شرط شفاعت شونده اين است كه به برادران ديني خود خيانت نكند و كسي كه مرتكب چنين عملي شود , اميد به شفاعت نداشته باشد . در حديثي از رسول خدا صلي الله عليه و آله  روايت شده : « من غش العرب لم يدخل في شفاعتي و لم تنله مودتي : هر كس به عربها (برادران ديني خود) خيانت نمايد , از شفاعت من بي بهره خواهد ماند و مشمول دوستي من   نمي گردد .12»

روشن است كه در اين حديث اگر چه خيانت به عرب مطرح شده ولي منظور از عرب بايد برادران ديني باشد چون اسلام يك دين جهاني است و نمي شود امتيازي براي عرب به عنوان عربيت قائل باشد و شاهد بر اين تفسير روايتي است از رسول خدا كه مي فرمايد : «من غش اخاه المسلم نزع الله بركه رزقه و أفسد عليه معيشه و وكله الي نفسه 13: هر كس به برادر ديني خويش خيانت نمايد خداوند بركت را از روزيش برمي دارد و زندگيش را ويران مي سازد و او را به خودش وا مي گذارد و شفاعتي از او نخواهد شد . 14»